De piksterbloem kan tot 50 cm hoog worden. De plant heeft een bladrozet. Ze bloeit ondanks haar naam met name in de periode vóór Pinksteren. Eind april is meestal het hoogtepunt.
 
De plant komt voor in graslanden, bossen en in moeras. In een omgeving die heel nat is, heeft ze zich op een bijzondere manier aan dit milieu aangepast. De deelblaadjes zijn dan kortgesteeld en beginnen al, terwijl ze nog aan de plant zitten, worteltjes te vormen.
 
De pinksterbloem wordt ook wel "schuimkruid" genoemd (wat overeenkomt met de Duitse naam "Wiesen-Schaumkraut"), vanwege de voorkeur van het schuimbeestje voor deze plant. Het schuimbeestje is een cicade waarvan de nimf, de larve leeft in een schuimnest dat doet denken aan speeksel.
 
Pinksterbloem werd vroeger gebruikt tegen voorjaarsmoeheid vanwege het hoge gehalte aan vitamine C.  De bladrozetten van de pinksterbloem geven een frisse toets aan salades.